Afbeelding
Elke week kopt er wel een krant over de tekorten in de zorg. Maar een concrete oplossing wordt zelden genoemd. Onderdeel van het probleem is de aantrekkingskracht van het verpleegkundige vak en het toekomstperspectief dat hierbij hoort. Lector Margreet van der Cingel, verbonden aan NHL Stenden Hogeschool en Medisch Centrum Leeuwarden, doet praktijkgericht onderzoek naar leiderschap in het verpleegkundig domein en naar wat het vak aantrekkelijker kan maken. Dit kan een wezenlijke impact hebben op de tekorten in de zorg.
Beroepssituatie in Nederland
“In de verpleegkunde in Nederland is iets merkwaardigs aan de hand”, geeft van der Cingel aan. “Sinds 50 jaar oefenen mensen met een mbo- en hbo-opleiding en de voormalige inservice-opleiding verpleegkunde hetzelfde beroep uit, dat van verpleegkundige. Dat is nergens in de wereld zo, behalve in Nederland. We onderzoeken hoe leiderschap nemen in nieuwe beroepsrollen, verpleegkundigen met een verschillende opleidingsachtergrond beter tot hun recht laat komen. Daarnaast moet dat ook helpen betere zorg te leveren. In de zogenoemde Magnet-ziekenhuizen in de Verenigde Staten (in Nederland Excellente Zorg projecten in de Topklinische (STZ)-ziekenhuizen) blijkt dat wanneer verpleegkundigen ‘in the lead’ komen, zowel zijzelf als patiënten daar beter van worden. Erica Bakkum, bestuurder van het Medisch Centrum Leeuwarden: “In het MCL zijn we gestart met proeftuinen waar de nieuwe beroepsrollen in de praktijk worden gebracht. We vinden het heel belangrijk dat deze verandering een stevige wetenschappelijke onderbouwing krijgt. Het werk van Margreet van der Cingel zal naar verwachting een goede bijdrage kunnen leveren aan de ontwikkeling van verpleegkundig leiderschap en een goede samenwerking tussen alle professionals ten gunste van goede zorg.
Verpleegkunde aantrekkelijk maken en houden
Van der Cingel: “Mensen kiezen voor een carrière in de verpleegkunde omdat zij graag van betekenis willen zijn voor anderen die ziek zijn of het moeilijk hebben. De verpleegkundige beroepen, en ook dat van verzorgende trouwens, zijn beroepen met een sterke identiteit. Mensen zijn er trots op onderdeel van de beroepsgroep te zijn. Maar in de praktijk is er vaak sprake van een hoge werkdruk, veel protocollen en administratie en een hiërarchische cultuur. Daarom wil ik onderzoeken hoe verpleegkundigen initiatief nemen en de moed hebben om soms tegen de stroom in te gaan.” Ook Erica Bakkum ziet de ontwikkeling dat er meer wordt gevraagd van verpleegkundigen. “In de toekomst ziet ziekenhuiszorg er heel anders uit. Toenemende complexiteit, nieuwe technologie en samenwerken over de muren van het ziekenhuis heen. Daar hebben we professionals voor nodig die gemotiveerd blijven en zich voldoende uitgedaagd voelen in hun vak.”
Zorg beter maken en houden
Leiderschap heeft ook positieve effecten op de kwaliteit van zorg. Het MCL en vier andere zorginstellingen in het Noorden gaan daarom dit jaar van start met een onderzoek naar een andere manier van overleg over en met patiënten. Hierin krijgt de patiënt zelf meer stem, omdat beter gekeken wordt naar wat hij of zij belangrijk vindt in diens leven. Van der Cingel: “Zo kan de ene patiënt die revalideert het heel belangrijk vinden om weer een flink eind te kunnen hardlopen omdat hij of zij dat altijd al deed, terwijl de ander prima tevreden is met een wandelingetje in het bos omdat dat juist veel plezier in het leven geeft. Juist verpleegkundigen en verzorgenden kunnen heel goed boven water krijgen wat voor patiënten belangrijk is; maar dat vraagt wel het lef om daar gewoon de tijd voor te nemen en daar ook werkelijk rekening mee te houden.
Praktijkgericht onderzoek
Het lectoraat ‘Leiderschap & Identiteit in het verpleegkundig domein’ onderzoekt en ondersteunt de beroepsgroep van verpleegkundigen en verzorgenden. Hierbij is de verdere ontwikkeling van leiderschap vanuit deskundigheid belangrijk en het waarborgen van de beroepstrots van alle beroepen in het domein, ongeacht welke opleidingsachtergrond mensen hebben. Het lectoraat richt zich op de volgende thema’s:
- verpleegkundig vakinhoudelijk leiderschap;
- functiedifferentiatie in de verpleegkundige en verzorgende beroepen;
- professionele identiteit in de verpleegkundige en verzorgende beroepen;
- versterking en deskundigheidsbevordering van de gehele beroepsgroep.
Het onderzoek rondom deze thema’s gaat verder dan alleen het ontwikkelen van nieuwe kennis. Door vooral in te zetten op actieonderzoek is bewustwording en ’empowerment’ van de betrokkenen in het onderzoek ook een belangrijke doelstelling. Daarbij worden handvatten voor de praktijk en onderwijs ontwikkeld, zoals (virtuele) voorbeeldsituaties over leiderschap. In het lectoraat is sprake is van een krachtige samenwerking tussen de praktijk, onderwijs en onderzoek. Hiermee wil het lectoraat direct een zichtbare bijdrage leveren aan behoud van mensen in de beroepsgroep.