Samenwerken voor ouderen met psychische problemen

Hoe kunnen medewerkers bij thuiswonende ouderen beter omgaan met het toenemend aantal ouderen met psychische problemen, zoals angst, depressie en daarbij uitingen van agressie?

In dit project worden verbindingen gelegd tussen de medewerkers die vanuit verschillende zorg-, behandel- en welzijnsorganisaties bij mensen thuis komen. Door met elkaar in contact te komen en van elkaar te leren, ontwikkelen de medewerkers via actieonderzoek gezamenlijk hulpmiddelen, om ook voor deze ouderen goed zorg en begeleiding te bieden.

Wat is de aanleiding voor het project?

Het onderzoeksproject ‘Samen werken voor ouderen met psychische problemen’ is ontstaan vanuit de knelpunten die medewerkers ervaren in het omgaan met deze ouderen in de thuissituatie. Daar waar het in een zorginstelling gebruikelijk is om multidisciplinair samen te werken, is dat bij thuiswonende ouderen veel minder vanzelfsprekend. Individuele medewerkers komen bij de cliënt thuis en weten vaak niet welke andere zorgverleners en mantelzorgers de cliënt begeleiden en verzorgen. De deskundigheid van de verschillende medewerkers bevindt zich op heel verschillende gebieden. Niet alleen is dat goed voor de cliënt, maar dat biedt ook kansen om als zorgverleners van elkaar te leren. Kansen die vaak niet benut worden vanuit onwetendheid over elkaar of onvermogen om elkaar te bereiken.

Wie is het projectteam?

Gea van Dijk, penvoerder en projectleider
Associate Lector Ouderen met psychische problemen bij NHL Stenden Hogeschool, Onderzoeksacademie van ouderenzorgorganisatie Noorderbreedte, Leeuwarden.
Erwin Brameije,
Adviseur regio Leeuwarden, ROS Friesland.
Baukje van der Ploeg
Regiomanager, Thuiszorg Het Friese Land
Dorothy Veenstra
Manager Behandelzaken regio Leeuwarden, Van Andel, GGZ Friesland.
Annie Klink
Specialist Ouderengeneeskunde, Noorderbreedte.
Hendrika Aartsma. Greetje Wolters
Praktijk ondersteunen Huisartsenpraktijk Aldlân.
Anja Koehoorn/Barbara Lagendijk
Teamleider, Amaryllis Leeuwarden.
Oebele Herder
Lid cliëntenraad Erasmus Noorderbreedte, Leeuwarden.

Daarnaast zijn achtereenvolgend meerdere studenten hbov betrokken als onderzoeker in het kader van hun eindscriptie. Ook meerdere medewerkers en cliënten van alle deelnemende organisaties en ouderen.

Hoe pakt het projectteam dat aan?

Twee thema’s die bij gesprekken met medewerkers van het netwerk naar voren zijn gekomen worden gezamenlijk opgepakt:

A. Omgaan met probleemgedrag van ouderen met psychische problemen. Hierbij kan het gaan om:
- Angst en agressief gedrag
- Depressie en apathie, dat samenhangt met het ervaren van eenzaamheid
B. Samenwerking en verbinding tussen de medewerkers die werkzaam zijn bij verschillende organisaties beter vormgeven.

De volgende stappen worden gezet:

Fase 1. Inventarisatie van ervaren knelpunten en behoeften.
Hierbij wordt gewerkt met focusgroepen en individuele interviews.
Fase 2. Brainstorm over mogelijke interventies via een werkconferentie.
Fase 3. Het ontwikkelen van de interventies via sessies waarbij verschillende methodieken worden gebruikt in een repeterend cyclisch proces.
Fase 4. Ophalen van ervaringen met de interventies en effectmeting via pilots met de interventies.
Fase 5. Delen van informatie over het onderzoek, de ontwikkelde interventies en de resultaten via een symposium.
Fase 6. Verder implementatie van de interventies.

Voornaamste opbrengsten en resultaten

Er zijn vijf hulpmiddelen en interventies ontwikkeld die medewerkers en ouderen gezamenlijk kunnen gebruiken:

Een ‘wegwijzer’ rond de oudere. Dit is een handzaam boekje waarin de hulpverleners en anderen staan die bij de oudere betrokken zijn, met hun gegevens en hoe zij te bereiken zijn.
Een ‘Wegwijzer van de wijk’ waarin verschillende activiteiten in de wijk en de voor de oudere belangrijke organisaties staan, met hun contactgegevens in een vorm die ook geschikt is voor de cliënten zelf.
‘In Gesprek!’: een georganiseerd gesprek van de oudere met degenen die bij hem of haar betrokken zijn zoals mantelzorgers en professionals, over waar hij of zij last van heeft, waarom dat zo is en wat daarbij verlichting zou kunnen geven.
In Gesprek! A’. Multidisciplinair leren aan de hand van een anonieme casus, voor professionele zorg- en hulpverleners van verschillende organisaties of voor studenten van verschillende opleidingen.
Netwerkbijeenkomsten voor medewerkers, om elkaar te leren kennen en om meer te leren over psychische problemen bij ouderen.

Als eerste uitkomsten van het gebruik van de hulpmiddelen en interventies geven de betrokken medewerkers aan dat zij meer kennis hebben gekregen over depressie, het signaleren van depressie en vervolgstappen die ondernomen kunnen worden ten behoeve van de cliënt. Ook zeggen zij dat zij meer kennis hebben gekregen over waaruit agressie kan ontstaan en vaardigheden hebben ontwikkeld hoe ze meer gezamenlijk op een lijn kunnen zitten en grenzen kunnen aangeven. De geleerde kennis en vaardigheden werden in de praktijk meteen toegepast. Het zelfvertrouwen van de medewerkers is toegenomen, door steun aan elkaar en de tips voor het omgaan met de cliënten.

De medewerkers hebben geleerd over samenwerken, wat anderen doen, hoe en wanneer je kunt verwijzen en anderen in kunt schakelen. Het netwerk van de medewerkers is vergroot en het elkaar kennen helpt om met elkaar contact op te nemen. Er is daarnaast meer bewustwording van en inzicht in de organisaties en activiteiten in de wijk. Men kan elkaar al beter vinden.