Afbeelding
"Meer maakt niet altijd gelukkig"
Een economie waarin niet alleen je omzet telt, maar vooral je inzet om zo duurzaam mogelijk te produceren. Een economie waarin winst wordt uitgedrukt in werknemersgeluk en circulariteit. Het is de droom van de kersverse onderzoeksgroep Vitale Economie van NHL Stenden Hogeschool. “We streven naar een economie waarin de kwaliteit van leven meer centraal komt te staan”, benadrukken lectoren Aleid Brouwer en Matthias Olthaar. “Daarvoor wijken we graag af van orthodoxe gedachten in de economie.”
Een glimmende auto op de oprit, een knots van een huis en een nog groter zwembad in de tuin. Hoe groter hoe beter, lijkt vandaag de dag ons levensmotto. “We zijn met z’n allen geïndoctrineerd door maatschappelijke dogma’s die zijn gebaseerd op groei”, knikken lectoren Aleid Brouwer en Matthias Olthaar. Aleid staat aan het roer van het lectoraat Betekenisvolle Economie, Matthias is lector Green Logistics. Samen met collega-lectoren Jacqueline Rietveld en Jelle Dijkstra maken ze zich binnen de onderzoeksgroep Vitale Economie hard voor een ommekeer in denken over economie en welvaart.
Kwaliteit niet langer kwantificeren
“In de onderzoeksgroep Vitale Economie willen we vormgeven aan de transitie richting een vitale economie", legt Matthias uit. “We willen welvaart definiëren in de mate waarin individuen en maatschappijen kunnen voorzien in hun noden en behoeften. De economie staat ten dienste van datgene dat de mens kwaliteit van leven biedt. Vanuit ons materialistisch gedachtegoed denken we dat ons banksaldo of de hoeveelheid spullen ons gelukkig maakt. Maar uit onderzoek blijkt dat hier een grens aan zit. Op een gegeven moment kan groei zelfs een negatief effect hebben.”
“We moeten kijken naar factoren waardoor we ons rijk vóelen”
Vandaar dat de onderzoeksgroep de boel flink omgooit. Aleid: “We zijn er met z’n allen aan gewend geraakt om de kwaliteit van leven te kwantificeren door te kijken naar de hoogte van ons inkomen, WOZ-waarde of opleiding. Daarin ligt steeds dezelfde aanname ten grondslag: namelijk hoe meer hoe beter. Maar we moeten in plaats daarvan gaan kijken naar de beleving van welvaart. Neem als voorbeeld de Friezen, die uit allerlei onderzoeken vaak als meest gelukkige Nederlanders naar voren komen, terwijl ze in andere onderzoeken naar inkomens- en onderwijsniveau standaard onderaan bungelen. Dan gaat het dus om andere factoren: zaken waardoor we ons rijk vóelen.”
Vitale Economie-scan
Kijk in plaats van winst of omzetcijfers naar werkgeluk en duurzaamheid, drukken beide lectoren ondernemers op het hart. Daarvoor lanceert de onderzoeksgroep deze zomer de Vitale Economie-scan. "Dat is een quick scan voor bedrijven, overheden en andere organisaties in Noord-Nederland die een eerste indicatie geeft van waar je als organisatie staat in de transitie naar een nieuwe economie", legt Aleid uit. “Vragen in de quick scan gaan allemaal over hoe je als bedrijf wilt bijdragen aan de bredere welvaart. Van werkgeluk tot afval besparen. Maar ook vragen of je nadenkt over de toekomst van je bedrijf. Vanwege de coronacrisis hebben we hier nog een extra vraag aan toegevoegd of bedrijven door deze crisis anders zijn gaan denken over een vitale economie.”
De coronacrisis heeft grote gevolgen voor de toekomstperspectieven van mkb’ers in het noorden, merken beide lectoren. “Voor veel bedrijven is het toekomstperspectief plotseling 180 graden gedraaid. Veel ondernemers zijn puur en alleen bezig met overleven”, weet Matthias. Toch verwacht de lector dat de coronacrisis ook positieve effecten kan hebben op een andere kijk op de economie. “Bedrijven zijn zich bewuster geworden van duurzaamheid. Als je veel producten uit het buitenland haalde als bedrijf, dan zal dat nu met de restricties en barrières lastig zijn. Dat heeft ondernemers ongetwijfeld aan het denken gezet over het verkorten van hun ketens. Kan ik spullen die ik gebruik ook uit de eigen regio halen? Dat is het begin van circulariteit en duurzaamheid.”
Idealen combineren met pragmatisme
Ondanks die mogelijke boost zijn beide lectoren realistisch in hun verwachtingen. “De coronacrisis heeft veel bedrijven teruggeworpen in hun plannen om circulair of duurzamer te worden”, weet ook Aleid. “Toch willen we graag met deze ondernemers stilstaan bij de vraag hoe nu verder. Schieten we met z’n allen weer in de oude reflex en proberen we de economie zo snel mogelijk weer op te blazen? Of grijpen we deze situatie aan om na te denken over structurele veranderingen? Deze vragen staan centraal tijdens ons congres Vitale Economie op 28 september.”
Hoofdzaak is dat er voor eens en voor altijd afgerekend wordt met het geitenwollensokkenimago dat aan duurzaamheid en circulariteit kleeft, vindt Matthias. “We kunnen wel heel erg idealistisch gaan doen, maar winst is toch de zuurstof van iedere organisatie. Daarom willen we onze idealen met pragmatisme combineren. Het een hoeft het ander niet uit te sluiten. Je hebt een korte overlevingsstrategie, maar probeer vooral ook op de lange termijn te overleven en vitaal te zijn. Als je daar mee bezig gaat, heb je meer succes. De quick scan is een ideaal instrument om het gesprek aan te gaan en awareness te creëren. Dat is nu harder nodig dan ooit te voren.”
Burgerwetenschapspanel
Naast de Vitale Economie Scan start de onderzoeksgroep dit jaar ook met een zogenoemd Burgerwetenschapspanel. “We kennen allemaal de jaarlijkse vogel- en vlindertellingen of het gezondheidsonderzoek Lifelines, waarbij iedereen meehelpt om onderzoek te doen”, vertelt Aleid. “Dat willen wij ook, maar dan om informatie op te halen over hoe we samen een vitale economie kunnen opzetten. We willen niet langer alleen met directeuren aan tafel zitten, maar met iedereen in gesprek gaan. Want een vitale economie raakt iedereen. Daarvoor hoef je echt niet per se zelf een bedrijf te hebben.”