Huidige regels niet toereikend om online ordeverstoringen te voorkomen

Afbeelding
data

De avondklokrellen, boerenprotesten; verstoringen van de openbare orde beginnen steeds vaker online. Een probleem voor veel gemeenten en politie want de meeste wetgeving geldt alleen voor de fysieke wereld. Het Districtelijk Veiligheidsoverleg IJsselland liet er als eerste regio in Nederland onderzoek naar doen door de Thorbecke Academie, onderdeel van NHL Stenden Hogeschool. Voorzitter Peter Snijders: “Als we zien dat er online wordt opgeroepen tot rellen of het verstoren van de openbare orde, welke juridische mogelijkheden hebben we dan om in te grijpen? Dat was de kernvraag.”

Het onderzoek werd uitgevoerd door Lector lokaal bestuur en digitalisering Willem Bantema van NHL Stenden Hogeschool en zijn team. Dit team is een multidisciplinaire kenniskring met collega’s van de Thorbecke Academie Sipke de Vries (Bestuurskunde-Overheidsmanagement), Suzanna Twickler (HBO-Rechten) en Anna Bartelds (Integrale Veiligheidskunde). Het lectoraat 'lokaal bestuur en digitalisering' vormt samen met het lectoraat 'digitale weerbaarheid van mens en organisatie de onderzoeksgroep Cybersafety. 

Het onderzoek dat Bantema en zijn team uitvoerden biedt geen kant-en-klare oplossingen. Daarvoor is het probleem te complex volgens de lector. “Het onderzoek geeft wel meerdere hulpmiddelen die overheden verder kunnen helpen. Wij hebben gekeken wat er binnen de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) kan. Maar vooral vanwege grondrechten zijn de mogelijkheden beperkt of niet toegesneden op het online domein. Dat geldt niet alleen voor de APV. Ook de Gemeentewet is in een hele andere tijd tot stand gekomen en gericht op het fysieke domein.”

Volgens Bantema zijn de huidige regels ongeschikt om online ordeverstoringen te tackelen, maar kan dit wel opgelost worden “In België doen ze dat lokaal bijvoorbeeld door in het Algemeen Politiereglement heel simpel toe te voegen dat bepaalde regels ook online gelden. Eerder gaf de minister van Justitie en Veiligheid aan dat het aan gemeenteraden is om verder te verkennen of de APV mogelijkheden biedt. Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek ligt het meer voor de hand dat – indien gewenst – vanuit Den Haag wetgeving ontwikkeld wordt om gemeenten verder te ondersteunen, bijvoorbeeld door expliciete bevoegdheden toe te kennen aan burgemeesters.” Bantema is daar wel voorzichtig mee. “Ik snap dat de meeste burgemeesters rellen en onrust willen voorkomen. Aan de andere kant is privacy en vrijheid van meningsuiting een groot goed. Want zodra je mensen online uitlatingen verbiedt dan is dat de inperking van een uitingsvorm en dan kom je aan de grondrechten. Daar moet je niet lichtzinnig mee omgaan en goede juridische waarborgen voor creëren.”

Maar dat er duidelijke regelgeving moet komen, is volgens hem een gegeven. “Inwoners kunnen zich veel sneller organiseren dan overheden. Dat hebben we wel gezien tijdens Covid-19 en ik denk dat we steeds meer voorbeelden gaan zien in de samenleving. We hebben vaker te  maken met een meer indirecte aanleiding - namelijk online - en dan zit je als autoriteit in een grijs gebied. Het bljft dan onduidelijk wat ze wel en niet mogen. Het team begrijpt dan ook de behoefte van gemeenten aan handvatten. “Het past bij deze tijd, dat burgemeesters de juridische mogelijkheden van de online wereld gaan verkennen. De Utrechtse burgemeester Sharon Dijksma probeerde dat vorig jaar met een online gebiedsverbod en burgemeester Femke Halsema van Amsterdam stelt een proef in om geweld via drillraps te voorkomen. We hopen met dit onderzoek de gemeenten en de landelijke overheid een stap verder te helpen.”

Het Districtelijk Veiligheidsoverleg IJsselland gaat de uitkomsten van het onderzoek aanbieden aan de ministers van Justitie en Veiligheid en Binnenlandse Zaken. Peter Snijders: “Als burgemeesters van IJsselland gaan we hierover graag landelijk het gesprek aan. Het zou mooi zijn als we gezamenlijk tot een goede juridische basis komen om in voorkomende gevallen adequaat te kunnen reageren én handelen.”