Verstoring openbare orde steeds vaker online aangejaagd
De rol van gemeenten in het borgen van de digitale maatschappelijke veiligheid wordt groter. Denk aan het voorkomen van digitale oplichting, sexting, afpersing en aan de optie dat bedrijven en publieke voorzieningen worden ontregeld door bijvoorbeeld een hack. Ook verstoringen van de openbare orde op straat, worden geregeld aangejaagd vanuit de digitale wereld. Burgers hebben recht op een gemeentebestuur dat ook in de digitale wereld het voortouw blijft nemen in maatschappelijke orde en veiligheid: een gemeente die weet wat er gaande is en die weet hoe te handelen als de orde of de veiligheid in het geding komt.
Gemeenten beter voorbereiden met toekomstscenario’s
Vanuit de VNG is behoefte aan inzicht in mogelijke toekomstige ontwikkelingen op het gebied van digitale veiligheid zodat er nu al op geanticipeerd kan worden. Daarbij is de wens uitgesproken om te werken met toekomstscenario’s. De toekomstscenario’s maken verbinding tussen het heden en de toekomst en dragen bij aan handelingsperspectief vanuit het heden.
Dit onderzoek zal leiden tot een bundeling van bestuurlijke instrumenten die effectief ingezet zijn in de aanpak van digitale incidenten en veiligheidsvraagstukken. Daarbij wordt voornamelijk vanuit het “nu” een handelingsperspectief ontwikkeld bij het aanpakken van digitale (on)veiligheid. Mogelijk blijkt uit deze verkenning dat er in het digitale domein nog iets gemist wordt voor een effectieve aanpak. Met handelingsperspectief kunnen bestuurders zich beter voorbereiden op digitale veiligheidsproblemen in de nabije en verre toekomst.
Projectteam
Het onderzoek wordt uitgevoerd door de Onderzoeksgroep Cybersafety van NHL Stenden Hogeschool door Willem Bantema en Wouter Stol.
Projectaanpak
Vanuit de maatschappelijke opgave van een gemeente verkennen we momenteel in verschillende regio’s welke rollen en verantwoordelijkheden een bestuurder heeft in de aanpak van digitale veiligheidsvraagstukken en we bekijken welke bestuurlijke bevoegdheden ingezet kunnen worden. Dit is complex mede doordat digitale verstoringen en incidenten continu veranderen en er vaak maatschappelijke vraagstukken onder liggen zoals recente onrust met betrekking tot Corona maatregelen, #ikdoenietmeermee en 5G protesten. De sociale media werken als versneller in polarisatie of verspreiding van desinformatie met maatschappelijk onrust die hieruit voortvloeit. De toekomstscenario’s worden gebaseerd op recent verricht Nederlands onderzoek op het relevante domein en op beleidsdocumenten, aangevuld met enkele korte open interviews (telefonisch) met relevante partijen, zoals de VNG, het CCV, veiligheidsregio’s, politie en gemeenten. Binnen het beschikbare budget is ruimte opgenomen voor het houden van meerdere expert- interviews en een expertmeeting met gemeenten/VNG. De scenario’s worden overwegend gebaseerd op de inzichten die de onderzoekers de laatste vijf jaar hebben opgedaan in onderzoek en kennis van de literatuur over het gemeentelijke digitale veiligheidsdomein en op het gebied van rechtshandhaving en technologie. De expertinterviews dienen ter validering en aanvulling van de geschetste scenario’s en dragen bij aan de doorvertaling van scenario’s naar de huidige gemeentelijke praktijk.
Voorlopige resultaten
We redeneren vanuit brede maatschappelijke ontwikkelingen, niet vanuit specifieke technologische mogelijkheden van dit moment (en hypes). Een voorbeeld van een ontwikkeling die tot een scenario kan leiden, is het thema van het toegenomen informatie- en organisatievermogen van burgers en bedrijven. Als gevolg hiervan krijgt de overheid steeds meer nu ook anonieme, goed georganiseerde en informatiesterke actoren of ‘bewegingen’ tegenover zich. Daardoor wordt de verbinding tussen initiator en actie (handelingen online) diffuser en wordt het lastig om een verantwoordelijke aan te wijzen. Dit terwijl ons rechtssysteem geënt is op individuele verantwoordelijkheden. Dit soort ontwikkelingen willen we vertalen naar bestuurlijke mogelijkheden vanuit het nu (en een veranderstrategie).
Projectpartners
- Vereniging Nederlandse Gemeenten
