Klasseninteractie en subjectificatie

Wat is de aanleiding van het project?

Het project is een promotieonderzoek aan de Rijksuniversiteit Groningen (Center for Language and Cognition). Door middel van conversatie-analyse wordt klasseninteractie van lessen Nederlands bestudeerd, waarin de leraar bewust ruimte probeert te maken voor het doeldomein van de subjectificatie (in Nederland ook persoonsvorming genoemd) een van de drie doeldomeinen van onderwijs, naast kwalificatie en socialisatie. De kennis die binnen dit project wordt opgehaald is zowel relevant voor lerarenopleidingen als voor de directe praktijk (vo-scholen en mbo-scholen), omdat het leraren kan helpen om binnen klassengesprekken ruimte te maken voor subjectificatie. Dit onderzoek draagt daarom bij aan de ontwikkeling van het expertschap van zowel de studentleraar als de leraar.

Welk probleem lost het project op?

Er is een gebrek aan kennis over klasseninteractie in de context van subjectificatie. Daarnaast worstelen lerarenopleidingen met de vraag hoe aankomende leraren het beste kunnen leren ruimte te maken voor subjectificatie binnen de vakles. Het project levert concrete kennis op over interactionele aspecten (als het stellen van mening-zoekende – en ervaringsvragen en leerling-initiatieven binnen klassengesprekken). De uitkomsten van het onderzoek leveren concrete handvatten op voor de leraar.

Projectaanpak

Voor deze studie zijn klassengesprekken bestudeerd van studenten van een tweedegraads lerarenopleiding Nederlands. De studenten zitten in hun afstudeerfase en werken als zelfstandig leraar Nederlands, met hun eigen klassen. In het kader van hun didactisch ontwerponderzoek hebben zij binnen lessen Nederlands, gericht op zakelijk lezen en fictie, ruimte gemaakt voor subjectificatie. De lessen die zijn ontwikkeld voor het didactisch ontwerp zijn gefilmd en dit beeldmateriaal en de letterlijke transcripties ervan vormen de data voor dit project.

Projectteam

• Joke van Balen
• Myrte Gosen
• Tom Koole
• Siebrich de Vries

Voornaamste opbrengsten en resultaten

Het promotieonderzoek heeft voorlopig geleid tot publicaties in diverse wetenschappelijke tijdschriften en websites:

• Van Balen, J., Gosen, M.N., De Vries, S., Koole, T. (2022). “What do you think?” How interaction unfolds following opinion-seeking questions and implications for encouraging subjectification in education. Linguistics and Education, (69), 1-12.

• Van Balen, J., Gosen, M.N., De Vries, S., Koole, T. (2022). Taking Learner Initiatives within Classroom Discussions with room for subjectification. Classroom Discourse, 1-20.

• Handboek Didactiek Nederlands