OSINT in de praktijk: Naar een ethisch afwegingskader voor lokale overheden
Online monitoring door gemeenten wordt steeds belangrijker, maar roept ook juridische én ethische vragen op. Dit project ontwikkelt een praktisch, ethisch en juridisch verantwoord handelingskader voor gemeentelijk gebruik van OSINT bij het signaleren van online aangejaagde ordeverstoringen. Hierbij ligt de nadruk op vaardigheden en is het breder dan een puur juridische insteek.
Wat is de aanleiding voor het project?
Hoewel steeds meer gemeenten online bronnen benutten voor het signaleren van maatschappelijke spanningen of ordeverstoringen, is er een gebrek aan duidelijke richtlijnen voor verantwoord OSINT-gebruik. Vooral de ethische dimensie – zoals privacy, proportionaliteit en transparantie – blijft onderbelicht. Dit project vult dat gat, met als doel een toepasbare leidraad te ontwikkelen die ambtenaren handvatten biedt voor de afweging van wat wenselijk, toelaatbaar en effectief is binnen hun taakuitvoering. Dit kan er mogelijk toe leiden dat gemeenten beter gebruik kunnen maken van de mogelijkheden die OSINT biedt.
Wie is het projectteam?
Het onderzoeksteam bestaat uit leden van het lectoraat Bestuur en Veiligheid van NHL Stenden Hogeschool: Dr. Willem Bantema, Mr. Dr. Jesse Meindertsma en Mr. Denise de Boer, met ondersteuning van Dustin Sajoe. Ook Pro Facto (Christian Boxum) en Hooghiemstra & Partners (Thijs Drouen) zijn als onderzoeks- en praktijkpartners betrokken. Studenten kunnen deelnemen aan literatuuronderzoek, interviews en casusanalyse.r
Hoe pakt het projectteam dat aan?
Via interviews, focusgroepen en literatuurstudie wordt onderzocht hoe ambtenaren omgaan met ethische dilemma’s bij OSINT-gebruik. Experts op het gebied van ethiek, techniek en lokaal bestuur worden bevraagd. In praktijksessies reflecteren professionals moreel op casuïstiek, om zo gezamenlijk een ethisch afwegingskader te ontwikkelen. Deze aanpak resulteert in een praktische leidraad, geschikt voor vertaling naar trainingen of e-learning.
Wat zijn de voornaamste (of voorlopige) resultaten?
Het project levert een handelingskader op dat gemeenten helpt om OSINT ethisch en juridisch verantwoord toe te passen. Daarnaast worden aanbevelingen gedaan voor opleiding en training van ambtenaren. Deze inzichten dragen bij aan een betere verankering van digitale monitoring in het lokaal bestuur, in lijn met juridische kaders en maatschappelijke verwachtingen.