Afbeelding
De democratische rechtstaat is het organisatorische principe achter ons politiek-bestuurlijke bestel en vormt een van de belangrijkste waarden van onze samenleving. De democratie ligt echter onder vuur. Er is groeiende kritiek op de betrouwbaarheid van onze politieke vertegenwoordigers. Ook ervaren veel burgers een kloof tussen ‘burger en bestuur’. Dit is zorgelijk, want de aanwezigheid van vertrouwen in overheid en samenleving is essentieel voor het functioneren van onze democratische rechtsstaat.
Binnen dit onderzoeksproject wordt het vertrouwen van burgers in overheid en maatschappij, of ‘maatschappelijk onbehagen’ binnen de Nederlandse democratische rechtsstaat onderzocht. Daarnaast worden verschillende tools ontworpen om overheden én middenveldorganisaties te helpen deze ontwikkeling te voorkomen.
Wat is de aanleiding voor het project?
Maatschappelijk onbehagen houdt in dat mensen het gevoel hebben dat het niet de juiste kant op gaat met de samenleving, de politiek of de wereld, en dat zij zelf machteloos staan om daar verandering in te brengen (Kok & Van den Berg, 2021). In het debat over maatschappelijk onbehagen worden verschillende oorzaken benoemd, zoals onvrede over globalisering of zorgen over de persoonlijke arbeidsmarktkansen. Daarnaast lijkt een gebrek aan vertrouwen in overheidshandelen een belangrijke bron van onbehagen te zijn. Burgers vinden dat de overheid ver van de burger staat of hebben het idee dat de menselijke maat is verdwenen in het contact tussen burger en overheid (Peters e.a., 2021).
Het is van belang dat goed onderzocht wordt waar wantrouwen en maatschappelijk onbehagen vandaan komt en hoe dit tot uiting komt. Daarnaast is het van belang om te onderzoeken hoe overheidsorganisaties, publieke en semipublieke organisaties dit kunnen voorkomen.
Welk probleem lost het project op?
Te veel wantrouwen of maatschappelijk onbehagen zorgt voor instabiliteit en kan ertoe leiden dat burgers de samenleving, de overheid en uitvoeringsinstanties “de rug toe keren”, stellen De Voogd en Cuperus (2021). Dit maakt de uitvoering van overheidsbeleid heel lastig, omdat vertrouwen in elkaar, de overheid en de instanties hierbij van groot belang zijn. Door te onderzoeken waar het onbehagen vandaan komt, kunnen we ook kijken wat we kunnen doen om dit vertrouwen te herstellen.
Projectaanpak
Dit onderzoeksproject wordt uitgevoerd door docenten én studenten. Bart-Jan Heine en Ingeborg Veldkamp werken als onderzoekers samen met de Rijksuniversiteit Groningen aan deze thematiek. Daarnaast zijn er verschillende groepen studenten betrokken bij een opdracht rondom deze thematiek. De opdrachten worden uitgevoerd binnen de minor Vitale Democratische Samenleving en het project Politiek en Samenleving.
Beoogde opbrengsten en resultaten
Studenten, docenten en (overheids)organisaties werken samen aan verschillende onderzoeken rondom deze thematiek. Momenteel wordt onderzocht welke rol sociaal werk heeft in het voorkomen van maatschappelijk onbehagen onder de cliëntengroep.
Binnen dit onderzoeksproject wordt enerzijds onderzoek gedaan naar de bronnen en uitingen van wantrouwen en maatschappelijk onbehagen. Waarom hebben sommige groepen burgers geen vertrouwen meer in de maatschappij? En hoe komt dit tot uiting? Anderzijds werken we binnen de hogeschool altijd aan een oplossing, dus ontwerpen studenten en docenten tools en oplossingen om maatschappelijk onbehagen en wantrouwen te voorkomen.
Projectteam
- Bart-Jan Heine (docent-onderzoeker)
- Ingeborg Veldkamp (docent-onderzoeker)
- Caspar van den Berg (Rijksuniversiteit Groningen)
- Johan Bongers (De Tintengroep)
- Studenten
Projectpartners
- Rijksuniversiteit Groningen
- Tintengroep