Een meerkoppig probleem
‘Maar, wát heeft Truus eraan?’: het is de vraag die je in het Inclusive Community Lab Fryslân (ICLF) geregeld hoort. Truus staat hier symbool voor een grote groep Nederlanders die met armoede en schulden te maken heeft. ‘Een meerkoppig probleem dat lastig te doorbreken is’, vertelt Ellen de Bruin, teamleider Social Work bij de Academie Social Studies. ‘Eenzaamheid, kansenongelijkheid, fysieke en psychische problemen: armoede en schulden komen nooit alleen. Ze hebben hierdoor enorme impact op het leven van mensen. Niet voor niets dat de Verenigde Naties de beëindiging van armoede tot de belangrijkste Sustainable Development Goal heeft bestempeld. En nee, dit lukt niet alleen met een zak geld of extra schuldhulpverlening.’
Dicht op de doelgroep
Dit was voor drie academies - Economie en Logistiek, International Business Administration en Social Studies – reden om met dit thema aan de slag te gaan. Een onderwerp dat overigens past binnen het speerpunt van NHL Stenden om te bouwen aan Vitale Regio’s [Zie kader]. Niet vanuit de collegezaal, maar vanuit het hart van de samenleving. ‘We willen studenten een levensechte onderwijssetting bieden. Met opdrachten uit het echte leven, mét de mensen om wie het gaat’, vertelt Tinke Noest, kwartiermaker en docent Social Work. ‘Door dicht op de doelgroep te zitten, leer je mensen en hun problemen beter kennen. En zo kom je tot een effectievere aanpak.’
Midden in de wijk
Die plek werd in 2020 gevonden in ‘De Doas’ - de oude Ambachtsschool waarin allerlei ondernemers en partners uit het sociaal domein gevestigd zijn - midden in de Leeuwarder wijk Huizum-West. De Bruin: ‘Deze wijk biedt een prachtige doorsnede van onze samenleving. Van huishoudens met een ruime of smalle beurs; van jonge gezinnen tot alleenstaande ouderen. Daarnaast vind je op deze locatie tal van andere organisaties die interessant zijn om mee samen te werken.’ De plek werd gedoopt tot ‘Gewoon bij Truus’. ‘Studenten kunnen hier vijf dagen per week werken aan hun (onderzoeks)projecten, bijeenkomsten organiseren of bewoners ontvangen.’
Omdenken
Dat deze aanpak daadwerkelijk tot nieuwe inzichten leidt, bleek uit het eerste vraagstuk waarmee studenten aan de slag gingen: hoe leg je contact met de doelgroep? Noest: ‘Studenten ontdekten al snel dat dit geen kwestie is van even aanbellen en vragen of iemand hulp nodig heeft… Ze draaiden het daarom om en bedachten het stekjes-project. Ze gingen de wijk in, maar dan met de vraag of bewoners hén konden helpen door een stekje te doneren. Wij hadden namelijk plantjes nodig voor de inrichting van ‘Gewoon bij Truus’. Juist door mensen iets te laten bijdragen, ontstond er contact. En niet alleen dat: we zorgden ervoor dat ze bij ons binnenkwamen.’
Elkaars taal leren spreken
Dit omdenken tekent de toegevoegde waarde van studenten. De Bruin: ‘Ze zijn creatief en denken buiten gebaande paden.’ Bijzonder is dat studenten vanuit verschillende disciplines elkaar hierin versterken. Bij armoedebestrijding denk je aan Social Work, niet meteen aan Economics of Business Administration. De Bruin: ‘Een student Accountancy leert hoe je financieel in control moet zijn. En die gaat nu aan de slag met de student Social Studies die juist wordt opgeleid om met mensen te werken die het niét voor elkaar hebben. De één leert naar de mens achter de cijfers te kijken, de ander om verder te kijken dan regulier welzijnswerk.’
Hier worden wij toch niet voor opgeleid..?
Dit is soms best wennen. De Bruin: ‘Zo hebben wij een groep studenten van Finance & Control laten werken aan een project omtrent schulden bij studenten. In eerste instantie liepen ze hier met de ziel onder de arm rond. Om na twee weken te ontdekken dat ze hele mooie inbreng hadden. Juist die cross-overs zijn belangrijk. Je kunt later als financieel expert bij een verzekeraar, bank of bedrijf, ook te maken krijgen met klanten die met schulden kampen. Het is een meerwaarde dat je hebt geleerd wat er achter dit probleem zit. Bij een duurzame aanpak van armoede en schulden, vormen ook deze bedrijven een stukje van de puzzel.’
De inbreng van ervaringsdeskundigen
In elk onderzoeksproject dat vanuit ‘Gewoon bij Truus’ wordt opgezet, is de inbreng van ervaringsdeskundigen onmisbaar. ‘Sterker nog, het is een vereiste om tot een goed ontwerp te komen’, vertelt De Bruin. ‘Zo vroeg Caparis, het sociale werkbedrijf, ons om te onderzoeken hoe zij hun doelgroep konden bereiken toen een deel door corona niet aan het werk kon. Studenten kwamen met het idee om een app te ontwikkelen. Op papier prachtig. Totdat ze in gesprek gingen met de doelgroep. Bleek dat de helft niet over een smartphone beschikte. En wie er wel één had, gebruikte nauwelijks apps. Dat plan kon dus de prullenbak in.’
Stap voor stap naar een oplossing
De onderzoeken waaraan studenten werken, verlopen via een vast stramien van Design-Based Education en Design-Based Research. De Bruin: ‘Dit betekent dat studenten aan de slag gaan in multidisciplinaire ateliers. Hierin werken ze stap voor stap naar een vernieuwende oplossing toe. Dit begint bij het jezelf onderdompelen in het vraagstuk en de doelgroep. Om daarna oplossingen te bedenken, prototypes te ontwerpen en te testen. Zo kom je tot oplossingen die ook echt iets doen.’ Ook docenten leren van deze aanpak. ‘Door met studenten van verschillende opleidingen te werken, weten we ook onze eigen kokers te doorbreken.’
Van Kredietbank tot de Belastingdienst
Onderhand zijn ruim honderd studenten met ruim twintig projecten aan de slag. Noest: ‘Zo kwam de Gemeentelijke Kredietbank bij ons met de vraag om te onderzoeken waarom mensen met schulden vaak pas na vijf jaar bij ze aankloppen. Voor de Belastingdienst zijn we bezig met een project om de communicatie richting de doelgroep – waar veel laaggeletterdheid voorkomt - te verbeteren. Maar er zijn ook studenten die werken aan een plan om een wandelgroep in de wijk op te zetten. Om mensen uit hun isolement te halen. En omdat armoede vaak gepaard gaat met stress; bewegen werkt weer stressverminderend.’
Gave projecten op de planning
Voor het komende jaar staan er meer interessante projecten op de rol. De Bruin: ‘Zo haken we aan bij de aanpak Leeuwarden-Oost: één van de 16 aandachtsgebieden in Nederland. In twintig jaar tijd wil de gemeente hier de kloof tussen arm en rijk dichten. Verder zijn we met ondernemers betrokken bij een pilot waarin we schulden van mensen willen overnemen. Het idee is dat we financiële zorg tijdelijk wegnemen, zodat mensen de ruimte krijgen om de basis eerst op orde te krijgen. Ook een gaaf project is Arcadia: een groot kunstproject in Leeuwarden. Hier leggen we verbinding tussen Kunst en het Sociaal Domein.’
Kortom, genoeg te doen. Neemt niet weg dat het ICLF openstaat voor nieuwe samenwerkingen en onderzoeksvragen. Om ondernemende en wereldwijze studenten op te leiden en om als hogeschool zelf te leren. Maar bovenal om op deze manier écht een verschil te maken voor Truus én velen met haar.
