Afbeelding
Een onderbelicht thema
“Wist je dat 80% van de ouderen die opgenomen wordt in een verpleeghuis, kampt met een slechte mondgezondheid?” Uilkje van der Schaaf, deeltijdstudent Verpleegkunde en wijkverpleegkundige bij Thuiszorg Het Friese Land ziet de ernst van dat probleem goed in. “Slechte mondhygiëne is op zichzelf al hinderlijk, maar kan ook een oorzaak zijn van andere kwalen en ziektes. Zoals hart- en vaatziektes en longontstekingen. Mede omdat mondzorg niet meer standaard verzekerd wordt en sommige mensen de middelen niet hebben om naar de tandarts te gaan, neemt de slechte mondgezondheid toe.”
Naast het stukje preventie is ook tijdige signalering ontzettend belangrijk. Uilkje ziet daar kansen voor de thuiszorg: “Mensen die opgenomen worden, komen eigenlijk altijd uit de thuiszorg. Kijk, we hebben niet altijd invloed op het gedrag van de cliënt, maar we kunnen het wel aankaarten. Overigens blijkt dat soms juist moeilijk te zijn. Er is een bepaalde deskundigheid voor nodig; zowel in kennis als qua praktische vaardigheden. Je moet weten wáár je op moet letten, maar ook hóé je het moet aankaarten. Mondhygiëne is namelijk een moeilijk en intiem onderwerp om aan te snijden.”
De deskundigheid vergroten
Voor haar studie Verpleegkunde ging Uilkje aan de slag met haar eigen onderzoek. “Ik ben binnen Noordwest-Friesland, de regio waar ik zelf in de thuiszorg werkzaam ben, gaan kijken hoe wij momenteel omgaan met de mondzorg bij onze cliënten. Wat bleek? Tijdens de intake werd slechts bij vijf van de driehonderd cliënten mondgezondheid als risico aangevinkt. Na veel gesprekken met collega’s werd me duidelijk dat dat komt door een kennistekort. Als je niet weet wat het belang van mondgezondheid is en hoeveel invloed het heeft op de algehele fysieke gezondheid, dan vraag je er tijdens de intake ook niet snel naar.” Manager Zorgbeleid Johanna Rinsma herkende de constatering van Uilkje, en benadrukt het belang van het onderwerp: “Het is een terugkerend probleem, waar nu echt structureel aandacht voor moet komen.”
Dus ging Uilkje op zoek naar een manier om de kennis bij haar thuiszorgcollega’s op een laagdrempelige manier te kunnen vergroten. “Samen met mondhygiëniste Linet Weening en met een collega van de afdeling Leren & Ontwikkelen van Thuiszorg Het Friese Land heb ik een deskundigheidsoverleg over mondzorg ontwikkeld. Met dit overleg, een soort workshop, kunnen de teams zelf aan de slag met het onderwerp. Dit doen ze middels een hand-out, presentatie én met een van de vier mondzorgboxen. Dit is een box met materialen en mondzorgproducten, waarmee de medewerkers van de thuiszorgorganisatie ook zichzelf praktisch kunnen onderwijzen. Cliënten vinden het bijvoorbeeld veel confronterender om hun tanden te laten poetsen, dan om gewassen en aangekleed te worden. Dat begrijp je pas als iemand jouw tanden eens poetst. Dus vragen we onze thuiszorgmedewerkers tijdens het deskundigheidsoverleg om dat bij elkaar te doen.”
Mondverzorgingsprijs
Zo’n mondzorgbox is best duur, helemaal door het vrij prijzige mondmodel, maar Uilkje had een welverdiende meevaller. Dit voorjaar won ze de mondverzorgingsprijs van de Nederlandse Vereniging voor Gerodontologie. Aan deze prijs was ook een geldbedrag verbonden. Door het winnen van de prijs kon Uilkje een deel van de boxen bekostigen, en kreeg haar onderzoek meer aandacht. Ook Johanna is er erg blij mee, vooral omdat ze de aandacht rondom het thema nu al ziet groeien: “Teams gaan er al echt mee aan de slag. Zo staat het bij alle teams nu op de agenda.”
Dat is mooi, want Uilkje wil alle zestig wijkteams van Thuiszorg Het Friese Land meekrijgen. De andere teams moeten nog even wachten, maar in haar eigen team heeft ze het deskundigheidsoverleg en de mondzorgbox al toegepast. “Je ziet meteen dat er door de toename van kennis, ook meer aandacht voor komt, én dat het ook in de rest van de organisatie weer begint te leven. Nu is het zaak om die aandacht vast te houden.” Want, zo bekent Uilkje: “Ik ben niet de eerste die een poging doet om de aandacht rondom het thema te vergroten.” Johanna: “Een paar jaar geleden ontwikkelde Linet Weening Sûne Mûle, een project om mondzorg organisatiebreed aan te kaarten. Kort daarna kwam corona, toen zakte het thema heel snel weg. Uilkje heeft voor haar project opnieuw samengewerkt met Linet, om haar onderzoek kracht bij te zetten. Overigens blijft het, met de hoge werkdruk in de thuiszorg, een uitdaging om zo’n thema op de kaart te zetten en die aandacht vast te houden. Daarom is het van belang dat we dit thema, en risicosignalering in het algemeen, borgen in onze werkwijze.”
Nieuw format
Dit najaar rondt Uilkje haar onderzoek en daarmee haar studie Verpleegkunde af. Helemaal klaar is ze dus nog niet. “Ik wil het nog iets breder aanpakken. Met een werkgroep kijken we nu naar de complete risicosignalering in de thuiszorg, dus naar alle onderwerpen. Daarvoor maken we een heel nieuw format dat gebruikt kan worden bij een intakegesprek en eventueel met familieparticipatie kan worden toegepast. Ook kijk ik naar de administratie: als een thema is gesignaleerd en aangekaart, ongeacht of de cliënt er wat mee doet, moet dit zichtbaar zijn in het zorgdossier. Zo kan de cliënt ook door andere verzorgers en organisaties de juiste hulp ontvangen.”
