Ontwikkelen van vakkennis en vakdidactische kennis door Learning Study in de lerarenopleiding wiskunde

Startende leraren blijken in de praktijk vaak nog onvoldoende vakinhoudelijk en vakdidactisch bekwaam, terwijl ze wel direct volle verantwoordelijkheid krijgen voor klassen. Voor lerarenopleidingen is het een uitdaging om studentleraren hierop zo goed mogelijk voor te bereiden. Learning Study (LgS), een op leertheorie gebaseerde Lesson Study variant, lijkt hiervoor mogelijkheden te bieden. In deze studie onderzoeken we hoe bij studentleraren in de tweedegraads lerarenopleiding wiskunde via LgS hun vakkennis en vakdidactische kennis vergroot kan worden.

Wat is de aanleiding van het project?

Eén van de belangrijkste doelen van wiskundeonderwijs is om leerlingen uit te dagen om kritisch te denken en te redeneren en daarbij de kracht van de wiskunde in te zetten. Hiervoor zijn goede wiskundeleraren nodig, die over zowel voldoende vakkennis als vakdidactische kennis beschikken, die begrijpen hoe hun leerlingen denken en daar met gebruik van passende vakdidactiek op kunnen aansluiten om hun de gelegenheid te bieden actief te leren. Studenten in de lerarenopleiding en startende leraren blijken in de praktijk echter vaak nog onvoldoende vakdidactisch bekwaam. In een maatschappij waarin leraren vanaf het begin van hun loopbaan volle verantwoordelijkheid krijgen voor eigen klassen is het echter noodzakelijk dat ze met een ruim voldoende niveau van vak- en vakdidactische kennis en vaardigheden het onderwijs betreden. Met deze interventie beogen we het vak- en vakdidactische niveau van de studentleraren te verhogen.

Welk probleem lost het project op?

In deze interventie, die wordt uitgevoerd binnen de afstudeermodule "Didactisch Ontwerponderzoek", wordt in de lespraktijk van de studentleraren uitgezocht hoe leerlingen een bepaald te begrijpen concept in de algebra werkelijk begrijpen - dit wordt vervolgens in verband gebracht met de essentiële kenmerken van het te begrijpen concept. Om het denken van de leerlingen goed te kunnen duiden, moet de studentleraar het betreffende concept ook zelf diepgaand begrijpen! Met behulp van de methode Lesson Study gaan de studenten vervolgens een les ontwerpen rond het te begrijpen concept, waarbij ze gebruik maken van variatietheorie, een leertheorie die uitgaat van het idee dat je alleen kunt leren wat iets is, (en wat daar kenmerkend aan is), als je ook leert wat het níet is. Deze onderzoeksles wordt uitgevoerd, geobserveerd en bijgesteld. Door de theorie te verbinden met de praktijk, en diep in te gaan op het te leren concept, wordt de vak- en vakdidactische kennis van de studenten vergroot.

Projectaanpak

De interventie is in 2021-2022 en 2022-2023 bij voltijdstudenten leraar wiskunde van NHL Stenden Hogeschool uitgevoerd, met als doel uit te vinden welke onderdelen van de module op welke manier leiden tot een verdieping van de eigen kennis, de kennis van het denken van leerlingen en de kennis over lesgeven. Dit is gebeurd door de analyse van het werk van de studenten, en de analyse van interviews met de studenten.

In 2023-2024 is de interventie uitgebreid naar lerarenopleidingen wiskunde aan de Hogeschool van Amsterdam en Hogeschool Windesheim te Zwolle; de vak- en vakdidactische kennis van de studenten van alle drie lerarenopleidingen wordt met behulp van een hiervoor ontwikkeld meetinstrument vastgesteld. Dit meetinstrument waarmee de vakinhoudelijke en -didactische kennis wordt vastgesteld is gedurende de looptijd van het project ontwikkeld, getest en gevalideerd.

Projectteam

Dédé de Haan (promovendus)
prof. dr. Paul Drijvers (promotor, Universiteit Utrecht)
dr. Siebrich de Vries (Lector Didactiek voor Vak en Beroep, dagelijks begeleider, co-promotor)
dr. Gerrit Roorda (co-promotor, RuG)

Voornaamste opbrengsten en resultaten

In 2020-2021 is er een pilot uitgevoerd met één groepje deeltijdstudenten leraar wiskunde; de resultaten hiervan zijn beschreven in een artikel in het vakblad voor wiskundeleraren: