5 redenen waarom jij als school aan de slag moet met Mediawijsheid

Fortnite, GTA, Minecraft, Insta, TikTok en Snapchat. VTubers, peer influencers, Twitch, Gab of Signal. Online ontwikkelingen die voor jouw leerlingen gesneden koek zijn. Maar de negatieve impact van internet - door eigen gedrag of dat van anderen - wordt door hen veelal onderschat. Als school wil je dat jouw leerlingen volwaardig deelnemen aan de digitale samenleving. Maar wat als leerlingen zelf aangeven daarbij meer begeleiding vanuit school te willen? Dat is precies onze boodschap. Maak van Mediawijsheid een volwaardig onderdeel van het curriculum. We geven je vandaag - op Safer Internet Day -  5 redenen waarom.

Zeg 'ns eerlijk. Enig idee hoe veilig jouw leerlingen zijn achter hun laptop of smartphone? Uit recent onderzoek van NHL Stenden Hogeschool uitgevoerd door Deike Schulz - lector Organisations and Social Media - en Joyce Kerstens – associate lector Politie, Partners en Digitalisering - onder 423 Amsterdamse middelbare scholieren komen de risico’s duidelijk naar voren. Risico's waar jij als school en docent ongetwijfeld mee te maken krijgt.

1. Leerlingen zijn steeds langer online

Met de uitbraak van het coronavirus is het aantal uur dat leerlingen online zijn enorm toegenomen. Uit het onderzoek van Schulz en Kerstens blijkt dat één op de vijf jongeren tussen de 12 en 18 jaar meer dan acht uur per dag online is. "Het voortdurend online zijn, heeft ook een keerzijde,” stelt Kerstens. "Zeker als de balans tussen online en offline zoekraakt. Gezonde mediagewoontes zijn essentieel. Voor scholen en docenten ligt hier een belangrijke taak.”

2. Risico op incidenten neemt toe

Jongeren gebruiken internet vooral om met elkaar in contact te blijven. Zeker in coronatijd zijn games en social media onmisbaar. Deze online omgeving brengt een aantal risico's met zich mee. Van oplichting, afpersing en misbruik van persoonsgegevens tot cyberpesten, seksuele intimidatie en internetverslaving. "Cijfers uit ons onderzoek bevestigen dit", vertelt Schulz. "Een op de 12 leerlingen is online gepest door medeleerlingen en een op de veertien jongeren pest zelf. Een op de vijf jongeren heeft een verzoek gehad tot het hebben van seksueel contact. En een op de zeventien jongeren uit ons onderzoek vertoont symptomen van een internetverslaving. Reden tot zorg."

3. Jongeren onderschatten impact

Een filmpje doorsturen van een medeleerling die gepest wordt. Een naaktfoto delen met je vriendje. “Veel leerlingen zijn zich onvoldoende bewust van de impact die hun online acties hebben,” concludeert Kerstens. “Zo heeft een op de vier jongeren een compromitterend filmpje bekeken waarin een medeleerling is te zien die hiervoor géén toestemming heeft gegeven. Een op de vijf leerlingen stuurt dit soort filmpjes vervolgens door. Uit ons onderzoek blijkt dat deze leerlingen niet of onvoldoende in de gaten hebben wat de mogelijke gevolgen zijn voor de afgebeelde persoon. Leerlingen die filmpjes doorsturen, vinden dit naar eigen zeggen ‘gewoon’ of ‘grappig’. Slechts een enkeling zegt naderhand spijt te hebben. Hier ligt zeer zeker een taak voor docenten om dit met hun klas te bespreken.”

4. Scholen willen escalaties voorkomen

Een ruzie die online begint kan leiden tot pestgedrag in de klas of agressie op het schoolplein. "De online en offline wereld lopen ongemerkt in elkaar over," concludeert Schulz. "Nu zien we nog vaak dat scholen pas ingrijpen nadat het flink mis is gegaan. Wat je wilt, is dit soort escalaties voorkomen. Daarvoor zul je als school de vinger aan de pols moeten houden. Het is belangrijk om online incidenten open en eerlijk met leerlingen te bespreken.” Speciaal hiervoor hebben de lectoren een online tool ontwikkeld om als school te weten wat er online speelt en zo op tijd bij te kunnen sturen. De tool geeft je als school een interessante kijk in de online leefwereld van leerlingen.

5. Leerlingen hebben behoefte aan mediawijsheid

Twijfel je nog aan de noodzaak van mediawijsheid als onderdeel van het curriculum? Niet nodig. Ruim veertig procent van de ondervraagde Amsterdamse jongeren geeft in het onderzoek aan dat ze vinden dat hun docenten meer aandacht moeten besteden aan het onderwerp ‘seks en internet’. "Deze grote behoefte aan meer begeleiding heeft ons verrast," vertelt Kerstens. Hier ligt zeer zeker een uitdaging voor het onderwijs. Schulz voegt toe: “Jongeren maken zich duidelijk zorgen over online pesten, hacken, misbruik van informatie, racisme en chantage. Daarnaast blijkt uit ons onderzoek dat ongeveer de helft van de jongeren moeite heeft met het beoordelen van online informatie. Denk hierbij aan het kunnen herkennen van fake news en trollen, het identificeren van vooroordelen en het hebben van inzicht in gepersonaliseerde advertenties. Het is belangrijk dat leerlingen zich bewust zijn van hun eigen internetgedrag en de mogelijke gevolgen hiervan. Tegelijkertijd is kennis over algoritmes, deepfakes en online beïnvloedingsprocessen onontbeerlijk.”

Kortom: mediawijsheid heeft ook binnen jouw school structureel aandacht nodig. Ons advies: laat jongeren zelf meedenken over de inhoud van mediawijsheid binnen het curriculum. Zij weten per slot van rekening als geen ander wat er speelt.

Deike Schulz is lector Organisations and Social Media. Joyce Kerstens is associate lector Politie, Partners en Digitalisering. Beide onderzoekers zijn verbonden aan NHL Stenden Hogeschool. Neem gerust contact met hen op om de uitdagingen en kansen die in dit artikel aan bod komen te bespreken.