Plastic fantastic? "Plastics zijn niet het probleem, dat zijn wij zelf"

 
_{Wil je toch liever luisteren? Check onze podcast.}

Stoelen, tafels, toetsenborden, computerschermen: kijk om je heen en je kunt zo tientallen plastic producten opnoemen. Maar wat je wellicht niet weet is dat ook in steeds meer eten en drinken microplastics zitten. Minuscule deeltjes die je lichaam niet kan afbreken. Ook de grote hoeveelheid plastic zwerfafval die bermen, bossen en zeeën vult, is door moeder natuur nauwelijks afbreekbaar. Geen wonder dat steeds meer consumenten en actiegroepen oproepen tot een verbod op plastics. "De oorspronkelijke kracht van plastic wordt nu haar ondergang", concludeert Vincent Voet. "Terwijl plastics volgens mij niet het probleem zijn. Het probleem is de wijze waarop wij met plastics omgaan."

Van geroemd naar verdoemd

Al meer dan een eeuw maken plastics deel uit van ons leven. Het jaar 1909 geldt als geboortejaar voor deze volledig synthetische geproduceerde kunststof. Tijdens de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog floreert de plasticindustrie. Plastics zijn niet alleen goedkoop, maar vooral ook uitstekend toepasbaar dankzij de vele verschijningsvormen. En niet onbelangrijk: plastics blijken onverwoestbaar. Vincent: "Die eigenschap werd destijds geroemd, maar is inmiddels verdoemd. Plastics zijn ontwikkeld om onze vriend te zijn voor lange duur, maar op een gegeven moment hebben we bedacht om plastics ook in te zetten voor eenmalig gebruik, bijvoorbeeld in de vorm van verpakkingsmateriaal of wegwerpartikel. Terwijl plastics daar dus oorspronkelijk helemaal niet voor ontworpen zijn."

Een plastic die werkt als klittenband

Die 'miskleun' in de evolutie van plastics en de desastreuze gevolgen daarvan, zijn voor het lectoraat Circular Plastics aanleiding om op zoek te gaan naar kunststoffen die hernieuwbaar, recyclebaar of zelfs biologisch afbreekbaar zijn. Vincent: "Ons doel is om kunststoffen te ontwerpen die circulair zijn. Oftewel: er ontstaat geen afval als je ze opnieuw gebruikt. Ik ben ervan overtuigd dat we een plastic kunnen ontwikkelen die 100% herbruikbaar is. Op dit moment zijn we al in staat om een vitrimeer (een kunststof die sterk en hard is, maar bij verhitting toch vervormbaar en herstelbaar is, red.) te maken die we als een soort klittenband uit elkaar kunnen trekken. Daardoor kunnen we deze kunststof keer op keer hergebruiken in de vorm van een nieuw product."

Vaarwel met virgin

Rik Heerema, directeur van productiebedrijf Marlan dat gespecialiseerd is in polyester solid surfaces zoals keukenbladen en baden, is als praktijkpartner nauw betrokken bij de ontwikkeling van dit nieuwe type vitrimeer. "We gebruiken op dit moment polyesterhars, een harde plastic die als voordeel heeft dat het zeer duurzaam en bestand is tegen chemicaliën. Het nadeel is dat je deze kunststofsoort niet kunt versmelten. Samen met het lectoraat onderzoeken we of we dit nieuwe type vitrimeer kunnen gebruiken, waardoor we baden en keukenbladen kunnen hergebruiken. Zo kunnen we dus nieuwe producten maken, zonder dat we virgin grondstoffen nodig hebben. Een ontwikkeling die we als bewuste producent van harte toejuichen."

Van vier aardbollen naar eentje

Deze technologische evolutie is echter niet dé oplossing voor het plasticprobleem, waarschuwt Vincent. "De oplossing ligt vooral bij ons als gebruiker. We zullen met z'n allen kritischer moeten kijken naar ons grondstoffengebruik. Op dit moment gebruiken we in Nederland in één jaar tijd een gigantische hoeveel grondstoffen. Zoveel dat we eigenlijk vier aardbollen nodig hebben. Terwijl we natuurlijk maar één aarde hebben, waar ook de komende generaties het mee zullen moeten doen. Dat betekent dat we veel bewuster moeten consumeren door niet langer goedkope wegwerpartikelen te kopen, maar te kiezen voor kwaliteitsproducten die jarenlang bruikbaar zijn."

Krijg de klere(n)

Die gedragsverandering vormt wellicht een nóg grotere uitdaging dan de technologische ontwikkelingen, merkt ook Mei-Lin Germs. Zij studeerde onlangs af bij NHL Stenden en deed haar eindonderzoek binnen het lectoraat Circular Plastics. In haar directe omgeving ziet Mei-Lin dat bewuster consumeren bij lang niet iedereen top of mind is. "Onlangs was ik bij een vriendin die me vol trots een berg met nieuwe kleding liet zien. Terwijl textiel één van de grootste plasticvervuilers is. In veel kleding zijn plastic vezels verwerkt, die tijdens het wassen in ons water komen. Deze microplastics zijn zo klein dat we ze niet uit het water kunnen filteren, met als gevolg dat ze in ons drinkwater en dus ook in ons lichaam belanden. Maar ik merk dat mijn generatie hier totaal niet mee bezig is."

Vezels van de toekomst

Gelukkig is er hoop, benadrukt Vincent. "We hebben bewezen dat we polymeren (het hoofdbestanddeel van plastic, red.) kunnen produceren die bio-afbreekbaar zijn en dus geen negatief effect hebben wanneer ze via kleding in de natuur of in ons lichaam belanden. Dit zijn de vezels van de toekomst. Mijn droom is dat mijn kinderen over pak ‘m beet twintig jaar de plastics gebruiken die wij nu binnen ons lectoraat ontwikkelen. Dan is de cirkel weer rond."