Swipe Up Week voor bewustwording (on)bewuste rol Europese influencers
"We leven in een tijd waarin informatie sneller, breder en toegankelijker is dan ooit tevoren en toch is het vertrouwen in diezelfde informatie nog nooit zo wankel geweest," stelt Joyce Kerstens, associate lector bij de onderzoeksgroep Cybersafety van NHL Stenden Hogeschool. Desinformatie is aan de orde van de dag en wordt razendsnel verspreid. Welke rol hebben influencers in de verspreiding van desinformatie en hoe helpt een Influencer Academy om die rol verantwoord op te pakken? Een concreet voorbeeld hiervan is de Swipe Up week, die van 19 t/m 22 mei plaatsvindt in Leeuwarden. Deze week komen Europese social media influencers bijeen om in een offline setting met elkaar in gesprek te gaan over hun maatschappelijke rol en verantwoordelijkheid.
Wil je toch liever luisteren? Check onze podcast.
Influencers: machtige verspreiders zonder handleiding
In onze online wereld vormen influencers een cruciale schakel in informatieverspreiding. Met hun grote bereik en invloed kunnen ze in seconden berichten delen met duizenden volgers. "Het komt regelmatig voor dat influencers per ongeluk desinformatie doorsturen naar een grote groep volgers," zegt Deike Schulz, lector Organisations & Social Media bij NHL Stenden. “De impact hiervan kan groot zijn.”
Professionele identiteit
Wat deze situatie extra complex maakt, is dat influencers zelf worstelen met hun professionele identiteit en verantwoordelijkheden. "Soms twijfelen ze of ze gezien moeten worden als influencer, of als content creator," legt Deike uit. "Uiteindelijk zijn content creators wel degelijk influencers als je volgers de dingen die je deelt heel serieus nemen." Ook ontbreken professionele kaders die influencers ondersteunen: bijvoorbeeld in de omgang met volgers, met haatopmerkingen, het herkennen van des- en misinformatie, en het toepassen van wet- en regelgeving in hun dagelijkse beroepspraktijk.
European Influencers Academy
Om deze groeiende groep professionals te ondersteunen en het probleem van desinformatie in deze context aan te pakken, initieerde NHL Stenden Hogeschool in 2022 een uniek project: de European Influencers Academy. Dit initiatief brengt twee keer per jaar influencers uit heel Europa samen in Leeuwarden voor intensieve kennisuitwisseling en professionele ontwikkeling. "Ze komen hier samen om met elkaar in gesprek te gaan en van elkaar te leren," vertelt Deike. De diversiteit binnen de Academy is een van de sterke punten: "We hebben influencers met vijf- tot zesduizend volgers, maar ook met honderdduizend volgers. Het is heel mooi om te zien hoe ze met elkaar praten over dit soort vraagstukken."
Filterbubbels en groepspolarisatie
Tijdens de Academy-sessies krijgen influencers gerichte workshops over onderwerpen als filterbubbels (het fenomenen waarbij algoritmes gebruikers vooral content tonen die aansluit bij hun bestaande voorkeuren en overtuigingen) en groepspolarisatie (het proces waarbij mensen steeds extremere standpunten innemen door onderlinge bevestiging). Deze fenomenen versterken de verspreiding en impact van desinformatie. Influencers leren over deze fenomenen, en ook over hun eigen verantwoordelijkheid hierin en ook hoe ze bewuster kunnen omgaan met de informatie die ze delen. "Als een influencer per ongeluk desinformatie deelt, is het belangrijk dat ze een kritisch vermogen hebben om naar zichzelf te kijken en te zeggen: dit was gewoon fout, ik moet dat even rechtzetten," benadrukt Deike.
Van helpdesk tot conferenties
De European Influencers Academy staat niet op zichzelf. Er ontstaat langzaam een heel netwerk van ondersteuning voor deze nieuwe beroepsgroep. "In Vlaanderen hebben ze al een mooi initiatief ontwikkeld met een FAQ voor influencers waar ze met hun vragen terecht kunnen," vertelt Deike. In januari 2024 was er bovendien een eerste conferentie over dit thema in Brussel waar de benadering verfrissend positief was: "Het mooie was te zien dat er niet naar influencers werd gewezen met 'jullie doen het allemaal slecht', maar werd gezegd 'hoe kunnen we jullie helpen, hoe kunnen we dit beter maken?"
De andere kant van de medaille
Terwijl de European Influencer Academy zich voornamelijk richt op de informatieverspreider, ligt er ook een belangrijke rol voor de ontvanger van informatie. Anders dan gedacht, is mediawijsheid geen vanzelfsprekendheid onder jongvolwassenen. Joyce: “Tijdens ons project ‘van wantrouwen naar vertrouwen’ ontdekten we dat veel hbo- en wo-studenten het ingewikkeld vinden om desinformatie te herkennen en analyseren. Daarom werken we aan het opzetten van een service waarmee we studenten de tools kunnen bieden om daar inzicht in te krijgen. Want uiteindelijk is het ook aan de ontvanger om echt van nep te onderscheiden en zelf kritische keuzes te maken.”
Iedereen een beetje influencer
Uiteindelijk ligt de grootste macht én verantwoordelijkheid bij ons als gebruikers. “Het probleem van desinformatie zou nagenoeg verdwenen zijn als we berichten niet massaal zouden liken, doorsturen en reposten,” zegt Joyce. Iedereen is in zekere zin influencer, ook met ‘slechts’ 500 volgers. Beide onderzoekers adviseren daarom: “Tel tot tien voordat je op like, repost of comment drukt. Neem een stap terug, check wat er staat, wie de bron is en of de informatie klopt.” Uiteindelijk vormt een geïntegreerde aanpak de oplossing van het probleem. “Betere wet- en regelgeving en richtlijnen voor influencers gecombineerd met mediawijsheid en kritisch denken bij gebruikers, vormen de sleutel waarmee we het probleem van desinformatie bij de wortel aanpakken.”
